Sovjetski ratni ženski avio-pukovi

Tekst u potpunosti preuzet iz knjige NEBESKE HEROINE SVETA prof Radmile Tonković kojoj se ovom prilikom zahvaljujemo na dozvoli da objavimo fragmente njene knjige.

Uprkos ugovoru o nenapadanju između Sovjetskog Saveza i Nemačke, već krajem jula 1940. godine je bilo malo međusobnog poverenja i Hitler je u najvećoj tajnosti planirao napad na Sovjetski Savez, a ta invazija je prvobitno trebala da nosi konspirativni naziv “Fritz”. Kasnije je taj naziv promenjen u “Barbarossa” po krstaškom germanskom caru Fridrihu Barbarosi, a označavao je kôdni naziv za napad na SSSR, koji su izvele jedinice “Luftwaffe” sa 2.270 aviona uz više od 500 iznenadnih napada iz vazduha. Hitlerov plan je bio za 10 nedelja slomiti SSSR. Sovjetska vojska je bila potpuno iznenađena, a sovjetski aerodromi duž zapadne granice su podvrgnuti intenzivnim udarima iz vazduha. Istovremeno je bombardovano 66 aerodroma, tako da je za prvih 8 sati rata sovjetska avijacija izgubila 1.200 aviona, od kojih je oko 900 uništeno na zemlji. Saznavši za tako ogromne gubitke komandant Zapadnog vojnog okruga general-major avi-jacije I.I.Kopec – “Heroj Sovjetskog Saveza” je izvršio samoubistvo. Uništivši tog prvog dana deo sovjetske avijacije na zemlji nemačko “Luftwaffe” je na duže vreme zagospodarilo sovjetskim nebom. Ali, ta prevlast u vazduhu nije prošla bez gubitaka sopstvene avijacije tog dana su ukupno uništena 153 nemačka aviona – Bf-109, Bf-110, Ju-87, Ju-88, He-111, Do-17 i Hs-123. Malo je poznato, da su kroz dva dana ruski lovci oborili sedam Ju-87 i još dva kod Volkoviska, za razliku od poznatih podataka o obaranju devet “Štuka” 22. maja 1943. godine kod Kurska. Tokom leta i jeseni 1941. godine Nemci su napredovali sve dublje i dublje u Sovjetski Savez otvorivši Istočni front, koji će postati najžešće, najubojitije i najprostranije bojno poprište II svetskog rata, dugo preko 3.000 kilometara.

Knjigu NEBESKE HEROINE SVETA možete poručiti klikom na sliku ispod.

“Vaš strašni stroj u večnost leti,
Od večnog zova srca zebu,
Krilo uz krilo, ruku uz ruku
Na surovom ratnom nebu.”
(Vasilij Jemeljanenko)

U sedam velikih bitaka opkoljavanja: kod Minska, Smolenska, Umana, Gomela, Kijeva, Vjazme i na obalama Azovskog mora Nemci su zarobili ukupno 2,5 miliona Rusa, više od 9.000 tenkova i 16.000 topova. Inicijalni napad je prevazišao i najluđe snove nemačkih generala, jer je padom Smolenska 16. jula i Moskva dovedena u opasnost – Nemci su joj prišli na 32 km, Lenjingrad je bio pod opsadom, Ratno vazduhoplovstvo SSSR je bilo prizemljeno – situacija je bila beznadežna. Hitler je svojim trupama naredio, da se zaustave pred Moskvom i činilo se, da je to odlaganje poslednjeg napada, ali on ipak nikada neće zauzeti ni Lenjingrad, ni Moskvu. Od jeseni 1941. moskovska avio-grupa je avionima Lisunov Li-2 za blokirani Lenjingrad i uzani koridor zaleđenog jezera Ladoga “Putem života” vazdušnim mostom dostavljala namirnice i lekove i evakuisala više od 50.000 Lenjingrađana, dok je čak milion ljudi u ovom gradu-heroju izgubilo život.

Napad na Moskvu (kôdni naziv “Tajfun”) je naređen 30. septembra, ali se vreme naglo pogoršalo – jesenje kiše su pretvorile puteve u duboko lepljivo blato i močvare, u koje su se nemačka oklopna vozila zaglibila do osovina i stala, a operacije iz vazduha nisu bile izvodive. Za uspeh operacije “Tajfun” je bila potrebna munjevita pobeda nad ruskim teritorijama zapadno od Moskve. Kišni period je smenila surova ruska zima, tako da su Nemci natčovečanskim naporima nastojali da ljudstvo i tehniku spasu od zamrzavanja. Ubrzo se ispostavilo, da je Rusima najbolji i najjači saveznik bila zima, kao i protiv Napoleonove Grande armée 1812. godine. Surovost ruske zime je poput bele sablasti nemačko “Luftwaffe” ipak zatekla slabo pripremljeno, jer su se avionske mašine i topovi na –35oC jednostavno zamrzavali, a do tada su 1.603 nemačka aviona oborena, a 1.028 je bilo oštećeno, tako da je ukupan broj uništenih i oštećenih aviona bio gotovo jednak broju aviona uvedenih u borbu na početku pohoda. S obzirom da je većina aviona bila izgubljena nad teritorijom koju su tada držali Sovjeti, nemački gubici u obučenoj posadi su bili teški, a za popunu najteži od svih, tako da je borbena moć “Luftwaffe” ubrzano opadala. No, bez obzira na ozbiljne gubitke, Nemci su stalno u borbe uvodili nove lovce i bombardere, tako da su na sovjetsko-nemački front ukupno uveli 4.940 aviona, od čega 3.940 nemačkih, 500 finskih, 500 rumunskih i ostvarili apsolutnu prevlast u vazduhu. Rusi su do rata imali samo dva prestižna konstruktorska biroa za bombardersku i lovačku avijaciju, na čelu kojih su se nalazili najnapredniji konstruktori tog vremena -Tupoljev i Polikarpov. Čim su Nemci napali SSSR sa njegovog evropskog dela je trebalo hitno spasavati i sklanjati avio-industriju, što je i učinjeno, tako da je celokupna avio-industrija prebazirana iza reke Volge, na planinu Ural i u daleki Sibir, gde će se tokom celog II svetskog rata nesmetano proizvoditi hiljade aviona, duboko u pozadini ratnog vihora. Sovjetsko Ratno vazduhoplovstvo je uprkos smanjenom broju aviona odigralo aktivnu ulogu u operaciji “Tajfun”, razbivši Nemce pod Moskvom i srušivši dotadašnji mit o nepobedivosti Hitlerove armije. Tokom te operacije VVS je osećalo, da je finalni napad počeo i Rusi su moralno jačali, jer su nadjačavali i jače i brojnije nemačke oklopne snage smelo ih napada-jući i noću i danju. Pored ostalih, noćna bombardovanja žena-pilota, uglavnom na starinskim biplanima Po-2 (U-2) u taktičkim zonama, postala su uobičajene aktivnosti u ovoj operaciji. Bombaške misije su se uglavnom odigravale u složenim meteorološkim uslovima, ali su naročito bile uspešne tokom svetlih zvezdanih noći.

Za komandama malih bombardera Po-2 su se nalazile mlade devojke u proseku 19 godina, koje je u specijalne ženske avio-pukove još oktobra 1941. godine organizovala Marina Raskova – znameniti predratni pilot i svetski rekorder i diplomirani vojni pilot sa zvanjem Heroja Sovjetskog Saveza. Ona je u svetu imala laskav nadimak “Ruska Amelia Earhart”,upravo zbog svetskih daljinskih rekorda sa nekoliko žena-pilota (Grizodubova, Osipenko, Lomako) postavši u SSSR sinonim za mnoge hrabre i smele podvige.

Upravo su Ruskinje uživale potpunu ravnopravnost sa muškarcima i počele da se uključuju u RV, što u drugim zemljama nije bilo uobičajeno – u Velikoj Britaniji, SAD i Nemačkoj žene su letele u sportskoj avijaciji, dok će u II svetskom ratu učestvovati samo u pozadinskim i transportnim zadacima. I Rusi su u početku rata bili protiv toga, da žene učestvuju u direktnim borbama sa Nemcima. Ali, Raskova je lično posredovala kod Staljina da joj odobri da žene vazduhoplovce na dobrovoljnoj bazi organizuje u zasebne avio-pukove, što je ona i učinila nakon Naredbe br.0099 “O formiranju ženskih avio-pukova RV Crvene Armije” od 8. oktobra 1941. Na Marinin apel i poziv preko Radio-Moskve da pristupe RV SSSR i uzmu učešća u odbrani otadžbine prvenstveno su se odazvale žene predratni piloti i instruktori letenja iz aeroklubova, iz civilne avijacije i iz vazduhoplovne industrije, uklopivši se tako u impozantan broj od milion ruskih žena, koje su kao pravi profesionalni vojnici u vojnoj službi učestvovale u II svetskom ratu i u slamanju fašizma. Raskova je u Moskvi najpre formirala “Grupu 122” za žene-pilote dobrovoljce, a zatim ih slala u grad Engels na reci Volgi severno od Saratova, gde je formirala tri ženska avio-puka, objedinjena u 122. mešovitu vazduhoplovnu diviziju, čiji su sastav kompletno činile žene – oficiri, piloti, navigatori, mehaničari, oružari, doktori. Sama Raskova je bila prva žena koja je 1933. godine postala vojni pilot i navigator u RV Sovjetskog Saveza i od 1934. godine prva žena predavač na čuvenoj Vazduhoplovno-tehničkoj vojnoj aka-demiji “Žukovski” u Moskvi. Raskova je sada u Engelsu postala komandir i instruktor hiljadama žena u neposrednoj liniji fronta i organizovala ubrzanu obuku i kurseve letenja i navigacije za 6 meseci po 13 sati dnevno, koji se inače u miru izvode pune tri godine. Formirala je ženske avio-pukove: 586. lovački avijacijski puk, 588. noćni ženski bombarderski puk i 587. puk bombardera obrušivača, čiji je trenaž otpočeo u bazi Engels, a žene su dobile ogromne muške vojne čizme i uniforme. Svaki puk je imao po tri eskadrile sa kompletnim ženskim sastavom. Nakon ubrzanog kursa komandir Marina Raskova i njen pomoćnik Jevdokija Beršanska su imale zadatak, da procene najbolje kandidate među ženama i upute ih da lete na lovcima. Susretom na Volgi ovih dveju hrabrih, odlučnih i neobičnih žena započet je njihov uporni, grozničavi posao pun besanih noći. Beršanska uopšte nije odlazila sa aerodroma – danju je na školskim avionima obučavala devojke-letače za instrumentalno letenje, a noću je s njima izvodila letačke zadatke – noćno letenje. Tri oformljena ženska avio-puka su bila namenjena – 586. lovački avijacijski puk za odbranu Saratova, a 588. noćni ženski puk lakih taktičkih bombardera i 587. puk bombardera obrušivača – direktno za front.

Ženski 586. lovački avijacijski puk

Pilotkinja Jevgenija F. Prohorova je bila prvi komandant ovog puka za 25 pilotkinja, dok komandu od 23. februara 1942. preuzima Tamara A. Kazarinova, a puk je leteo na lovcima Jakovljev JaK-1 i JaK-7B. U ovaj puk su odabirane najbolje pripremljene pilotkinje i puk je prvi počeo da učestvuje u bojevim dejstvima od februara 1942. godine.

Kako se vojna situacija u Staljingradu i oko njega usložnjavala i komplikovala 586. lap je vraćen u odbranu Staljingrada zbog nedostatka muških pilota, tako da se 8 ženskih posada iz 1. eskadrile pod komandom Raise Beljajeve borilo pod Staljingradom. Postoji i tvrdnja, da je komandant puka Kazarinova prebacila puk u Staljingrad i zbog toga, što su dva najuspešnija lovačka asa ovog puka Jekaterina V. Budanova i Lilija V. Litvjak (ukupno 22 pobede u vazduhu) prebačene za odbranu Staljingrada. Muški piloti su ih veoma teško prihvatili da lete kao njihovi pratioci, ali su s vremenom mnogi popustili, jer su se žene-piloti pokazale više nego sposobne i izuzetno hrabre. Iako su žene-piloti ovog puka na obuci u Engelsu letele na bombarderu Po-2, one su uspešno ovladale teškom obukom i prelaskom na lovac jednosed JaK-1. Instruktorima je jedino bilo preostalo, da im u grubim crtama predoče karakteristike lovca, granice njegove snage i kontrole. Ovaj puk je prvi bio upućen na front, a njegova uloga je bila da rastera i uništi neprijateljeve bombarderske formacije, pre nego što one stignu do svojih meta, tako da su sukobi sa lovcima Bf-109u pratnji nemačkih bombardera bili veoma česti. U bitku za Staljingrad Nemci su kao podršku svojoj kopnenoj vojsci uključili svoju najbolju avijaciju i najbolje pilote, čak delom i 4. nemačku vazdušnu flotu, ratujući sa 1.200 aviona, što je bilo 3-4 puta više od ruskih zastarelih aviona.

Grad Staljingrad je stalno bombardovan, neprekidno je kilometrima go-reo, preko jedan milion ljudi je u gradu poginulo, a za Nemce je to bio prvi ozbiljan poraz u II svetskom ratu. U bici u vazduhu nad Staljingradom sovjetska avijacija i PVO su onesposobili (uništili i oštetili) 929 nemačkih aviona, pa su tako ogromni gubici naterali Nemce na povlačenje i prebaziranje avijacije na velike udaljenosti, čak i do Sicilije. Nemci su od 19. novembra do 31. decembra 1942. izgubili preko 3.000 aviona, uništenih i zarobljenih na ruskim aerodromima, tako da su i u avijaciji pod Staljingradom izgubili celu jednu armiju. Pilot ovog puka je bila i poručnik Valerija Homjakova (1914-1942.), koja je pre rata završila srednju tehničku školu i Hemijsko-tehnološki institut i do pred sam rat radila kao inženjer u fabrici “Frunze” u Moskvi, ali i kao instruktor letenja u moskovskom aeroklubu, gde je i postala pilot jedrilica i motorni pilot. Ostale podatke za njenu biografiju je dopisao rat, jer je svoju mladost sudbinski vezala za patriotizam i žrtvu za otadžbinu. Čim je Hitlerova soldateska napala njenu otadžbinu, Homjakova se kao dobrovoljac javila i u činu poručnika stala u redove Crvene Armije, leteći od 15. novembra 1941. kao dobrovoljac u prvoformiranoj jedinici Marine Raskove – u 586. ženskom lap-u. Neustrašiva Homjakova je 3. septembra 1942. godine kao prva žena pilot-lovac u svetskoj istoriji avijacije u borbi oborila protivnički avion Ju-88, a zatim noću između
24. i 25. septembra iznad beskrajne stepe obo-rila još jedan “Junkers” iz svog JaK-1, postavši time prva žena pilot-lovac u svetu koja je u noćnoj borbi oborila protivnički avion. Taj podvig je od nje najpre načinio legendu 586. puka i II svetskog rata, a zatim i svetsku letačku legendu i heroja. Homjakova je poginula herojski štiteći nebo Saratova iznad Volge u noćnoj borbi 6. oktobra 1942. godine. Lider među pilotima ovog puka i Heroj Sovjetskog Saveza -Galina Burdina je poznata po borbi sa 20 bombardera “Luftwaffe” na maršruti ka Saratovu iznad reke Volge, severno od Staljingrada, u kojoj je svojim lovcem JaK-1 noću nadvisila formaciju bombardera, razdvojila ih na dva dela i iznad njih otvorila žestoku vatru. Procenivši da tako jaka paljba verovatno dolazi od mnoštva lovaca, nemački bombarderi su nasumice istresli bombe i pobegli ka Saratovu, čime je Burdina osujetila njihov napad i uništenje označenih ciljeva, a postigla je 2 pobede u vazduhu.

Ovaj 586. puk je bio uključen i u najsuroviju, odlučujuću bitku iznad Kurska, koju su Nemci
5. jula 1943. započeli napadom, koji će serazviti u najveću tenkovsku bitku. Špijunska mreža “Lucy” je upozorila Ruse na nemačke planove za bitku. Obe strane fronta su imale više od 1,3 miliona ljudi, 20.000 topova i 3.500 tenkova, a 4.000 aviona je operisalo iznad ove oblasti, dimenzija 20 x 50 km. Piloti “Luftwaffe” su uvek nanovo bili iznenađeni i zate-čeni pri susretu sa ženskim pilotima, pa je jedan od njih (D.B.Meyer) pri sukobu iznad Orela sa grupom lovaca JaK, kada je prinudno sleteo i u svom mrtvom napadaču identifikovao ženu-pilota, bez oznaka čina i pripadanja i bez padobrana, izjavio, da je protivnik u nedostatku municije namerno izazvao sudar aviôna u vazduhu! Posle popuštanja nemačkih napada na Staljingrad, ovaj puk je prebačen za zaštitu važnih logističkih i strateških ruskih položaja.

U 1944. godini puk je prenaoružan sa JaK-9 i učestvovao je u borbama nad Mađarskom, Rumunijom, a rat je završio bazirajući na jednom od osvojenih aerodroma Austrije. Za ceo rat heroine ovog puka su izvele ukupno 9.000 poletanja u 4.419 borbenih misija sa naletom od 5.300 sati u 125 napada iz vazduha i izvojevale su 38 pobeda u vazduhu. Gubici logično nisu obelodanjivani, mada bi to verovatno samo učvrstilo izvanredan borbeni moral žena-pilota. U novembru 1945. su žene oficiri ovoga puka demobilisane, dok su muškarci prevedeni u aktivni 39. gardijski lovački avijacijski puk.

588. noćni ženski bombarderski puk

Marina Raskova je u februaru 1942. za prvog komandanta 588. noćnog ženskog bombarderskog puka imenovala majora Jevdokiju Beršansku, a puk je bio spreman za borbena dejstva kao neposredna podrška kopnenim snagama na prvoj liniji fronta. Posle teških borbi na Kubanju, u kojima je puk ispoljio veliko borbeno umeće i heroizam, dobio je počasni naziv – gardijski, tako da je od 10. februara 1943. preimenovan u 46. gardijski avijacijski puk lakih noćnih taktičkih bombardera, a u junu mu je dodeljena gardijska zastava – to je bio prvi kompletan ženski avio-puk, kojem je pripala čast da zauzme mesto među elitnim avijacijskim jedinicama RV Sovjetskog Saveza. Nakon izvedene ubrzane preobuke, ovaj puk je prvi od tri puka u maju 1942. godine prebaziran na vojište Južnog fronta, a kasnije je herojski ratovao i u Ukrajini. Jedne noći na Nemce je svoje bombe izručilo čak svih 20 pilotskih posada ovoga puka. Tokom herojske odbrane i oslobo-đenja od hitlerovaca Severnog Kavkaza, Kubanja i poluostrva Tamana, Novorosijska, Krima (Kerč i Sevastopolj), istorijske bitke za Belorusiju, oslobođenja Poljske, pa do Berlina ove žene-piloti su imale ukupno 24.000 borbenih misija i odbačenih 3 miliona kilograma bombi, boreći se na malim lakim biplanima Po-2, koji su inače bili namenjeni za obuku i trenaž i mogli maksimalno da ponesu samo dve bombe od po 150 kg.

Već od proleća 1943. godine sovjetski piloti su nakon velike pobede na nebu iznad Kubanja stekli prevlast i započeli borbeno gospodarenje u vazduhu, za šta su najviše zaslužni novi moćni lovci i bombarderi, a sredinom te godine sovjetsko RV je postalo dvostruko jače po broju aviona od nemačke avijacije.

Medalju “Zlatna zvezda”, Orden Lenjina i zvanje Heroj Sovjetskog Saveza, ustanovljene 1934. godine, dobilo je 25 žena-pilota ovog puka.

 

Nakon što je oslobodio Tamansko poluostrvo probivši čuvenu “Plavu liniju”, ovaj puk je dobio počasni naziv “Tamanski” i bio najodlikovaniji puk RV Sovjetskog Saveza, jer je od pilota i navigatora na kraju rata 25 žena-pilota (od kojih pet posmrtno) ovog puka dobilo visoko zvanje “Heroj Sovjetskog Saveza” i nagrađeno Medaljom “Zlatna zvezda” za pokazanu izuzetnu hrabrost u svom opasnom i rizičnom poslu – noćnom bombardovanju i u pomoći sovjetskim kopnenim jedinicama neposredno na prvoj liniji fronta, a sam puk je odlikovan Ordenom Suvorova III stepena i Ordenom “Crvena zastava”. Često su trpele i velike gubitke, među kojima je najveći bio u noći 31. jula 1943. godine, kada su njih četiri (od kojih dve sestre) oborene u rejonu Novorosijsk – Krimska iznad “Plave linije” (bezbednosni nemački sektor – mostobran na Kubanju) od strane nemačkih bombardera Junkers Ju-88. Svaka od preživelih žena borbenih pilota na Po-2 je do 1945. godine imala skoro po 1000 borbenih misija: poručnik Irina Sebrova (1004), kapetan Natalija Meklin (980), kapetan Jevgenija Žigulenko (968), kapetan Marija Smirnova (950), Katja Rjabova (890), kapetan Nadežda Popova (852), major Marina Čečnjeva (810), Jevdokija Pasko (790), pilot-šturman Jevgenija Rudnjeva (645)…, a ukupno 68 žena-pilota bombardera je završilo rat sa zvanjem “Heroj Sovjetskog Saveza” i Medaljom “Zlatna zvezda”, dok je više od 200 (ceo sastav puka) nagrađeno i odlikovano ordenima i medaljama SSSR. Tokom celog rata ovaj puk je sve vreme opstao i dejstvovao sa kompletnim ženskim sastavom. Žene-piloti ovog puka su letele u noćne bombarderske misije – rušilačke prepade na biplanima Po-2 i bile toliko uspešne i smrtonosne, da su ih zaplašeni i bombardovani Nemci nazivali “Nachthexen” – “Noćne veštice”. (Prema nema-čkim izvorima, pogrdan naziv “Noćne veštice” je inicijalno potekao zbog ženskih posada ovih noćnih letelica i njihove konstrukcije – asocijacija na drvene metle). Ruske devojke su se hrabro i ravnopravno suprotstavljale Nemcima leteći na trenažnim avionima Po-2, modifikovanim u lake noćne bombardere. Ovaj spori drveni dvokrilac s otvorenom kabinom devojke su nazivale „lastavica“ ili „nebeski sporać“, jer je kao takav predstavljao lak plen za brze nema-čke lovce. Većina devojaka je imala 17 i 20 godina, ali su ubrzo razvile harizmatičnu taktiku za efikasno bombardovanje i ostvarile 24.000 borbenih misija.

“Noćne veštice” su letele u 588. ženskom noćnom bombarderskom puku, koji su činile tri eskadrile, čiji su svi piloti, mehaničari, inženjeri i oružari (tehničari za naoružanje) bile žene, kao i u svim eskadrilama 586. lovačkog avijacijskog puka i 587. puka bombardera obruši-vača. Žene-piloti su leteći na najsporijim biplanima RV Sovjetskog Saveza Po-2 imale ukupno 30.000 borbenih poletanja i bacile famoznih 23.000 tona bombi. Za sve vreme rata su besprekorno izvršavale borbene zadatke, čak su učestvovale i u završnom bombardovanju Berlina, a 11 ih je u borbama položilo život.

Taktika napada “Noćnih veštica”

Piloti 588. ženskog noćnog bombarderskog puka su kao i svi bombarderski pukovi obično izvodili trenaž za iznenadna bombardovanja – prepade. Nakon napornih dnevnih okršaja u vazduhu Nemci su odlazili na odmor i počinak u svoje baze, ali im Ruskinje-piloti nisu dale mira, iznenađivale su ih i isključivo noću napa-dale u spavaonicama, hangarima, na aerodromima, gde su na meti neprekidno bile zalihe goriva, skladišta, hangari, avioni – duboko u njihovim bazama. Ovi napadi nisu imali za cilj strategijska bombardovanja, već psihološko delovanje kod već iscrpljenih Nemaca od dnevnih borbi, tako da su efekti bili višestruki – konstantno bombardovanje je izazivalo nemir, nesigurnost i nervozu kod neprijatelja. Ti iznenadni noćni napadi su bili vrlo teški, iscrplju-jući i naporni, a i biplan Po-2 je imao prilično slabe performanse (brzina mu je iznosila 160 km/h, manje od bilo kojeg lovca iz I svetskog rata), što ih je činilo vrlo ranjivima i lakom metom neprijateljevih noćnih lovaca. Ali, zbog izuzetno dobrih manevarskih osobina aviona Po-2, “Noćne veštice” su majstorski ovladale noćnim bombardovanjima ovim sporim biplanom. Kada bi nemački Bf-109 pokušao da presretne i pogodi Po-2, ruski avion bi naglo skrenuo sa putanje, obrušio se i smanjio brzinu do gašenja motora (stall speed), tako da bi nemačkom avionu bilo potrebno mnogo vremena da napravi ogroman zaokret, da bi ponovno ušao u putanju ruskom avionu. Ako bi i uspeo u tome, opet bi se nanovo susreo s istom taktikom ruskog bombardera. Mnogi piloti bombardera su leteli i spuštali se tako nisko (skoro do zemlje), kako bi se bolje sakrili i prikrali za novo bombardovanje. Nemački piloti-lovci su stalno i iznova ponavljali i pokušavali da ulove i obore Po-2, dok ne bi potpuno izludeli i definitivno odustajali, ostavivši Po-2 na miru – bezuspešno.

Nije ni čudo što su to uporno pokušavali, jer je Nemcima za obaranje barem jednog Po-2 sledovalo visoko nemačko odlikovanje “Gvozdeni krst” (Das Eisernen Kreuz). Minimalna brzina svih Meseršmita Bf-109 (tip E, F i G), koji su korišćeni za borbe u Sovjetskom Savezu, bila je 192 km/h, tako da Meseršmit nikada nije mogao da “izjednači” svoju brzinu sa brzinom Po-2, jer je najveća brzina ruskog biplana bila manja od minimalne brzine Meseršmita. Nemci su čak ozbiljno razmatrali da uvedu i druge lovce, koji su već leteli na Istočnom frontu (tipa Focke-Wulf Fw-190A), ali je i njihova minimalna brzina takođe bila veća od maksimalne brzine Po-2, pa se i od toga odustalo. “Noćne veštice” su mogle da lete do određenog rastojanja od neprijateljevih logora, koji su im bili meta i u određenom trenutku su isključi-vale-gasile motore. Onda bi tiho, tiho jedrile, prikradale se…, a kada bi fašisti čuli zviždanje vetra, koje su proizvodila krila na Po-2, već bi za njih bilo kasno, hvatala bi ih panika, bili su šokirani i besni, ali nemoćni, jer su svuda oko njih neometano padale bombe. “Veštice” bi tada odbacivale svoje bombe, restartovale mo-tore, podizale se na bezbednu visinu i odletale u matičnu bazu. Njihovi mehaničari – takođe devojke bi za samo 7 minuta pripremale avione za novi zadatak!

Avioni Po-2 obično ne bi bili otkriveni i detektovani od radara, zbog svojih mekih i drvenih površina, koje radari ne detektuju usled slabog radarskog odraza apsorpcione površine, ali i zbog činjenice, da su uglavnom leteli sasvim nisko – blizu zemlje. Nemački lovci su imali ugrađene IC-pretraživače, koji nisu mogli da detektuju malu količinu toplote, koju je stvarao slabi motor Po-2 od 115 KS. A reflektori su bili sasvim druga priča. Nemci su kod Staljingrada razvili nešto što su Rusi nazivali “kružna PVO” – izneli bi protivavionske topove, koji su preko dana bili sakriveni, postavljali ih u koncentrične krugove oko mogućih meta, a isto to bi sinhronizovano uradili i sa reflektorima. U početku su Po-2 bili laka meta za nemačku PVO – tzv. “Flak 37”, jer su leteli pravolinijski jedan iza drugog. Ali, ubrzo je 588. ženski noćni bombarderski puk razvio specifičnu strategiju, tako što su žene piloti letele u formaciji po 3 aviona – prva dva u paru, a treći daleko iza njih. Tada bi par služio kao mamac za reflektore, da bi se treći Po-2 nesmetano privukao i gađao metu – par bi se zatim razdvojio i svaki avion bi odleteo na različite strane, nemački lovci bi ih jurili, a treći bi bez teškoća izvršio bombardovanje. Nakon toga bi zamenili uloge i mesta u formaciji, sve dok sva tri aviona ne bi izvršila planirani zadatak. Svakoj ženi-pilotu su zaista bili potrebni čelični nervi da bi izigravala mamac za privlačenje i izbegavanje “flakova”, ali kako Nadja Popova kaže: “Palilo je, uspevale smo!

Knjigu NEBESKE HEROINE SVETA možete poručiti klikom na sliku ispod.

 

Letele smo besomučno, u cikličnim naletima, tako da Nemci nisu stizali da shvate našu taktiku.” Po međusobnom dogovoru, devojke piloti i navigatori su svesno letele bez padobrana, objašnjavajući to željom i odlukom da radije poginu, nego da budu oborene i da padnu u ruke neprijatelju, a ukoliko bi bile zarobljene – izvršile bi samoubistvo. Tako je i postupila Marija Smirnova – kada je oborena pala na protivnikovu teritoriju ubila se videvši Nemce kako joj se približavaju. Dva ženska borbena pilota ovog puka Heroji Sovjetskog Saveza – šturman grupe Jekaterina Rjabova i Nadežda Popova su u jednoj noći bombardovale Nemce čak po 18 puta. Nadežda Popova je bila predratni padobranac, motorni pilot i instruktor letenja, a do početka rata je završila i vojnu pilotsku školu u Donecku. Prvi borbeni let je izvela u maju 1942. i u 20. godini života vršila dužnost komandira eskadrile, obavivši ukupno 852 borbene misije na avionima Po-2. Odlikovana je najvećim odlikovanjima svoje zemlje – Ordenom Lenjina, Medaljom “Zlatna zvezda” i zvanjem “Heroj Sovjetskog Saveza”. Posle rata je nastavila da leti, radila je kao instruktor letenja i zadržala entuzijazam za avijaciju. Gardijski major Marina Čečnjeva je kao komandir ženske eskadrile izvršila 810 borbenih letova-zadataka noću nad linijama fronta od Moskve do Berlina ratujući u ovom puku do poslednjeg dana rata.

U odbranu otadžbine je krenula kao pilot sa 16 godina, a za svoju hrabrost je odlikovana Medaljom “Zlatna zvezda” i zvanjem “Heroj Sovjetskog Saveza” i nosilac je ukupno 20 odlikovanja. Poručnik Natalija Meklin je sa 19 godina po-čela da leti u “Noćnim vešticama” i od 1942. za tri godine izvela famoznih 980 borbenih misija. Za neustrašivost i herojstvo je odlikovana ratnim Ordenom Lenjina, Medaljom “Zlatna zvezda” i zvanjem “Heroj Sovjetskog Saveza”, kao i velikim brojem posleratnih odlikovanja. Preživela je II svetski rat i dugo godina je kao uvaženi veteran Velikog Otadžbinskog rata nadahnjivala mlade generacije i motivisala ih za pilotski poziv. Ovi noćni napadači su još nosili nadimak i “šivaće mašine” ili “podnarednička služba”, jer su terale neprijatelja na stalnu opreznost na svim frontovima, a Nemci zbog njih bukvalno mesecima nisu imali sna. Protiv njih se borio hauptmann Johannes Steinhoff, komandir II./JG 52, koji je za 101. pobedu upravo protiv žena-pilota 2. septembra 1942. godine dobio visoki orden “Das Ritterkreuz zum Eisernen Kreuz mit Eichenlaub”, a u svoj dnevnik je zapisao:“Najveće iznenađenje za nas su bile upravo te hrabre Ruskinje-piloti, naše zaista ravnopravne protivnice i po hrabrosti i po

 

junaštvu, koje nam noćima nisu dale ni mira, ni sna. Letele su neustrašivo i bez prestanka, tako da noćima oka ne bismo sklopili, a sutradan smo u akcijama bili umorni i pospani. Jedne no-ći u oktobru 1942. godine bombama su zapalile gorivo i ceo aerodrom “Armavir” je goreo, izgubili smo šest Ju-88, nekoliko He-111, spasli smo samo jedan avion. Posebno smo bili besni i ogorčeni saznanjem da su nas tukle i bombardovale žene, zbog čega smo im i dali pogrdan nadimak “Nachthexen”. Bombarderski ženski pukovi su se herojski suprotstavljali i najubitačnijoj grupi nemačkih lovaca “JG 54”, u kojoj su ratovali asovi sa najvećim brojem pobeda u vazduhu u istoriji, kakav je bio Erich Hartmann sa 352 pobede.

 

587. puk bombardera obrušivača

Ovaj 587. puk bombardera obrušivača je trenaž započeo na lakim jednomotornim bombarde-rima dvosedima Suhoj Su-2, a zatim je prenaoružan na modernije dvomotorce trosede bombardere za obrušavanje Petljakov Pe-2, pa je nakon završenog dodatnog trenaža i popune kadrom 22. novembra 1942. godine odleteo na front – na Staljingrad, a zatim u Orel, Kursk, Smolensk, Vitebsk, Borisov i na jezero Mičurin. Sovjetska avijacija je blistavu pobedu ostvarila u Kurskoj bici i definitivno potvrdila prevlast u vazduhu nad nebom otadžbine u II svetskom ratu. Nemačka komanda je naređivala svojim pilotima da ne ulaze u borbe sa sovjetskim lovcima i bombarderima, a naročito ne sa modernizovanim varijantama. Major Marina Raskova je postala komandant 587. puka noćnih bombardera obrušivača, a načelnik štaba je bila kapetan Milica Kazarinova (sestra Tamare Kazarinove, komandanta ženskog 586. lovačkog avijacijskog puka). Marina Raskova je svoje istorijsko delo – formiranje tri ženska avio-puka i učešće u ratu kao pilot na bombarderu obrušivaču Pe-2 završila pogibijom januara 1943. godine na Severno-kavkaskom frontu. Leteći na ratni zadatak u teškim meteorološkim uslovima, avion komandanta puka Marine Raskove je doživeo katastrofu i ona je poginula zajedno sa celom posadom. Sahranjena je u zidinama Kremlja na Crvenom trgu u rodnoj Moskvi, a njeno ime je postalo besmrtno u ruskoj i svetskoj avijaciji. U maju 1943. ovaj puk je u Poljskoj završio svoje ratne operacije i u septembru preimenovan u “125. M.M.Raskova-Borisov gardijski puk noćnih bombardera-obrušivača”, a njegovu ratnu zastavu su krasili Orden “Suvorova” i “Kutuzova III stepena”. Ovaj puk je za vreme rata izveo 1.134 borbene misije i izvršio bombardovanja sa 980 tona bombi i izgubio 27 ljudi. Najveća senzacija ovog puka je pilot Marija Dolina, koja je svojim bombarderom Pe-2 istovremeno uništila dva lovca Bf-109 i Fw-190, što nikada nije zabeleženo u istoriji ratovanja u vazduhu! Kasnije su tokom rata u ovaj ženski puk primani i muškarci kao popuna, zbog nedostatka žena – utreniranih pilota, a osam njegovih žena-pilota je dobilo Medalje “Zlatna zvezda” i zvanje “Heroj Sovjetskog Saveza” – Marina Raskova, Milica Kazarinova, Marija Dolina, Jevgenija Timofejeva, Nadežda Fedutenko, Klavdija Fomičova, Antonina Zubkova i Galina Džunkovska.

 

Među hrabrim ženama pilotima bombardera svakako treba pomenuti pet puta odlikovanu Heroja Sovjetskog Saveza -Polinu Geljman; ali i heroinu Jekaterinu Zelenko – ženu-pilota, koja je prva i jedina u istoriji avijacije svojim zapaljenim bombarderom izvela “taran” 12. septembra 1941. godine nad jednim Bf-109 boreći se sa sedam nemačkih lovaca i u toj neravnopravnoj borbi poginula oborivši “taranom” jednog od napadača Bf-109. (Inače, za vreme II svetskog rata čak 400 hrabrih sovjetskih pilota je izvelo “taran” nad protivničkim avionima!) U 1942. godini nemačka avioindustrija je proizvela 14.700 aviona, a sovjetska 25.400, a sledeće 1943. Nemci proizvode 25.300, a Sovjeti čak 35.000 aviona. Od tri ženska puka, jedino je 46. gardijski puk noćnih bombardera tokom celog rata opstao kompletan sa ženskim sastavom, a na kraju je prozvan i “Tamanski” prema poluostrvu Taman, gde se posebno proslavio, tako da je iz rata izašao kao “46. gardijski Tamanski ženski noćni bombarderski puk”. Postojeće jedinice ženskog sastava su svoje borbene zadatke izvršavale do kraja rata, a nastale praznine je komanda sovjetskog Ratnog vazduhoplovstva popunjavala muškim posadama odustavši od daljeg formiranja isključivo ženskih pukova, kada su školovanje i trenaž novih pilota dobili normalan tok.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

U godinama Velikog Otadžbinskog rata ženski avio-pukovi su svoje ratne zastave časno proneli do konačne pobede. Dva puka su dobila počasni naziv gardijski, kompletni sastavi pukova su nagra-đeni ordenima i medaljama, a 28 njihovih pripadnica je dobilo zvanje – Heroj Sovjetskog Saveza.

Nastaviće se…

 

Tekst u potpunosti preuzet iz knjige NEBESKE HEROINE SVETA prof Radmile Tonković kojoj se ovom prilikom zahvaljujemo na dozvoli da objavimo fragmente njene knjige.