Raketni sistemi teritorijalne PVO u nekadašnjoj JNA bili su raketni sistemi PVO SA-75Mk Dvina, S-75M Volhov i S-125M Neva. U toku procesa raspada SFRJ, veći deo sistema PVO povučen jeu tadašnju SRJ i njenu VJ, a jedinice PVO su sačinjavali sistemi PVO S-125M Neva i sistemi SA-75Mk Dvina, u rezervi.
Krajem 80-tih godina prošlog veka i mobilni raketni sistemi PVO 2K12 Kub su prešli u RV i PVO i sistem teritorijalne PVO (uz dodatnu funkciju, koja je za ove sisteme u stvari i osnovna, trupne PVO), ali nam ovi sistemi nisu zanimljivi za ovaj tekst.
Autor članka Zoran Vukosavljević je ujedno i koautor izuzetne studije „EŠALON“ – Istorija razvoja sovjetskih i ruskih radara, komandno-informacionih sistema i sistema automatizacije na koju se oslanjao prilikom pisanja ovog članka. Knjigu možete pogledati i poručiti klikom na sliku ispod: 
Raketni sistemi Dvina, Neva i Volhov, uglavnom su bili organizovani kroz raketne pukove ili brigade, sastava od 4-8 raketnih diviziona, svaki sa sopstvenim osmatračkim radarima, najčešće tipa P-12, P-18 i niskovisinski P-15, koji služili raketnim divizionima za otkrivanje ciljeva i omogućavanje autonomnog rada raketnog diviziona.
Osnovne komponente raketnog sistema S-125M Neva:
Raketni sistem S-125M Neva
Pored ovog načina rada, postojao je i tzv. „planšetni“ način rada, a koji je omogućavao da se podaci o situaciji u vazdušnom prostoru beleže na odgovarajućoj ručnoj ili elektronskoj planšeti u Stanicama za vođenje raketa u svakom raketnom divizionu, a kojom je rukovao član posade – planšetista.
Na vatrenoj planšeti obično su se upisivale oznake poput oznake jedinice (diviziona iz sastava puka ili brigade) koja je otkrila letelicu, daljina, azimut i visina letelice, ali i podaci o samom tipu letelice, dakle da li se radi o prijateljskoj ili neprijateljskoj letelici, letelici nosaču ometača, nepoznatom cilju koji nema sistem raspoznavanja, meti za vežbovna gađanja i slično.
Na planšeti se označavala i zona uništenja raketnog diviziona, a lokacija cilja se osvežavala jednom u minutu.
Pored ova dva načina rada, postojao je i način rada kroz integrisani sistem protivvazdušne odbrane. Za sisteme tipa Dvina, Volhov i Neva, ali i za neke druge sisteme sovjetske proizvodnje iz tog vremena, poput S-200 Angara/Vega, najčešće su se koristila dva sistema automatizovanog rada, jedan po oznakom Vektor-2VE i drugi pod oznakom Senjež-ME.
Ovi sistemi su koristili informacije od radarskih bataljona i data link za prenos lokacije dodeljenih ciljeva do raketnih diviziona PVO, na svakih 10 sekundi.
Raketni divizion PVO ima dve načina uspostavljanja veze sa integrisanim sistemom PVO:
– glavna konekcija je podzemnim kablovima
– pomoćna konekcija je korišćenje mikrotalasne relejne stanica „Cikloida“ i njene kabine za interfejs 5F24
Mikrorelejna stanica Cikloida:
Mikrorelejna stanica Cikloida
Vektor –2VE je stariji sistem, sposoban za istovremeno automatsko navođenje do 14 protivvazdušnih raketnih diviziona tipa Dvina, Volhov, Neva, S-200 i sl., i 6 lovačkih parova MiG-21 i MiG-23, protiv do 40 neprijateljskih ciljeva.
Senjež-ME je sposoban za istovremeno automatsko navođenje do 17 protivvazdušnih raketnih diviziona tipa Dvina, Volhov, Neva, S-200, S-300PT/PS, sa ukupno 24 ciljna kanala, kao i veći broj lovačkih parova MiG-21, MiG-23, MiG-25, na do 80 neprijateljskih ciljeva.
JNA nije nikada nabavila ove automatizovane sisteme integrisane protivvazdušne odbrane, što ne znači da ne treba reći nekoliko reči o njima.
Više o komandno-informacionim sistemima i sistemima automatizacije možete pročitati u knjizi „EŠALON“ – Istorija razvoja sovjetskih i ruskih radara, komandno-informacionih sistema i sistema automatizacije koju možete pogledati klikom na sliku ispod:
Sistem Vektor-2 se kod Rusa smatra prvim pravim ASU ili automatskim sredstvom upravljanja (u klasi Komandno-informacionih sistema), mada su poslednji modeli skoro zaslužili da se označe kao ASU. Istovremeno sa PVO gađanjima, Vektori su mogli da navode do 6 grupa lovaca presretača na cilj. Mogli su to biti pojedinačni lovci, ali po pravilu bi to bile pare ili u krajnjoj liniji i veće grupe. Vrlo je važno što je baš na Vektoru uvedena ARM (automatizacija radnih mesta) takozvani režim ICR (slobodno prevedeno Informacija o Ciljevima i Rekomendacija), odnosno vizuelni interfejs slike na ekranima sa operatorom, koji sadrži informacije o ciljevima i drugim objektima u VaP-u i istovremeno prikazuje predlog dejstva od strane računara. Taj režim je u osnovi ostao do dana današnjeg i na najnovijim ASU sistemima. Kao klasičan hijerarhijski KISAR (komandno-informacioni sistema avijacije i raketa), Vektor je imao razvijena i vertikalna i horizontalna sprezanja, a sistemi veze su principijelno dovedeni na današnji oblik gde se kao primarna i sekundarna veza koriste radioreleji i kablovi ali su tu naravno i radio uređaji kao univerzalno sredstvo. Izvori radarskih informacija su bili u samom početku ASURI (automatizovani sistemi upravljanja radarskom informacijom) tipa Meža i tipa PORI, a još kasnije početkom 80-tih dosta usavršen PORI-M koji je bio bataljonski nivo ASURI ali posebno vezan za Vektor ili kasnije Rubež i Senjež.
Sam Vektor-2, čiji prototip je razvijen još 1962. godine, vrlo brzo se raširio u naoružanju pre svega stalnim napredovanjem hijerarhije Luč. Neke inovacije razrađivane u trupi (u verziji sa PORI) su uspešno ušle u sistem Vektor-2. Na primer mogućnost mnogo bržeg skidanja treće koordinate cilja, odnosno visine cilja. Ti podaci su dolazili sa više radara za merenje visine koji su do tada jako usporavali rad. Uz pomoć te modifikacije Vektor-2V je uspevao sa tipskom potčinjenom raznorodnom grupom raketnih diviziona da obori 12 brzih ciljeva na raznim visinama, u jednom naletu tokom jednog minuta, što je do tada bio nezapamćen rezultat. Međutim ni Vektor nije imao, kao ni prethodnici, mogućnost da prati povratnu informaciju o praćenju i gađanju cilja sa samih raketnih diviziona, što je devastiralo njegove mogućnosti da u parnom radu jedan Vektor bude KIS, a drugi KUBA (komandovanje i upravljanje borbenom avijacijom).
Vektor-2V
Vektor-2V
Usavršeni naslednik Vektora-2, poznat pod nazivom nazivom Senjež-1, je ušao u naoružanje 1975. godine. U mnogim elementima je bio sličan Vektoru-2L ali je radio sa većim brojem ciljeva (80, kasnije 120) i komandovao sa čak 17 raketnih diviziona umesto 14. Iako i on izvorno nije projektovan za hijerarhiju Piramida zapravo je u nju odmah uključen zajedno sa Vektorima.
Senjež je naime izveden direktno iz poslednjih verzija Vektora i sa njim deli mnogo zajedničkog i pored osetnih poboljšanja. Vrlo je interesantno da će se on kasnije susretati i na mestima ELINT komandi, ponekad pretvarajući dvostepenu ASURI hijerarhiju (Nizina-Meža) u praktično trostepenu ali sa odnosom 4:2:1, a ne optimalnim odnosom 6:2:1 (4 i 6 broj Nizina, 2 broj Meža, 1 broj Senježa) no čak i to se vrlo retko sretalo u trupi i sistem je po pravilu bio dvostepen u velikoj većini, ali sa obično 3 Nizine pod Mežama ili Mežama samim, uz jače radarske čvorove.
Sistem Senjež je bi prvi sistem koji je imao povratnu spregu sa raketnim divizionima, istina jedan cilj po divizionu što je malo, ali za jednokanalne divizione po cilju bilo je tada zadovoljavajuće. Mnoge tehničko hijerarhijske forme osvojene kod Vektora su primenjene na Senježu. U krajnjoj meri Senjež je prvi sistem koji je mogao da komanduje sa sistemima S-300 ali samo sa onim ranim pukovima od tri diviziona, pri čemu je broj ukupnih diviziona padao na 9 (3 S-300 i 6 drugih).
Senjež:
Integrisani sistem protivvazdušne odbrane Vektor-2 i Senjež, u okviru hijerarhije Luč 1,2, na čelu sa ISKAP (integrisani sistem komandovanja avijacijom i protivvazdušnom odbranom) Proton.